Η ευγνωμοσύνη είναι ένα συναίσθημα παρόμοιο με την εκτίμηση. Η Αμερικανική Εταιρεία Ψυχολογίας (ΑΡΑ) την ορίζει ως μια αίσθηση ευτυχίας και ευχαριστίας ως απάντηση σε μια τυχερή περίσταση ή πχ ένα δώρο. Η ευγνωμοσύνη είναι τόσο μια κατάσταση όσο και ένα χαρακτηριστικό (Jans-Beken et al., 2020). Μπορεί κανείς να νιώσει ευγνωμοσύνη σε μια συγκεκριμένη στιγμή ή να την ενσωματώσει ως μακροπρόθεσμο θετικό χαρακτηριστικό.

Τα Δύο Σταδια της Ευγνωμοσύνης

Σύμφωνα με τον Δρ. Robert Emmons, το συναίσθημα της ευγνωμοσύνης περιλαμβάνει δύο στάδια:

1. Αναγνώριση της Καλοσύνης: Σε αυτό το στάδιο, αναγνωρίζουμε την καλοσύνη στη ζωή μας και επιβεβαιώνουμε ότι η ζωή είναι καλή και αξίζει να ζει κανείς, εκτιμώντας αυτό που έχουμε λάβει.
2. Αναγνώριση των Εξωτερικών Πηγών: Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει την αναγνώριση ότι οι πηγές αυτής της καλοσύνης βρίσκονται έξω από τον εαυτό μας. Εκφράζουμε ευγνωμοσύνη σε άλλους, είτε είναι άνθρωποι, ζώα ή μια ανώτερη δύναμη, αναγνωρίζοντας ότι αυτή η καλοσύνη προέρχεται από κάτι πέρα από εμάς τους ίδιους.

Αυτά τα δύο στάδια τονίζουν πώς η ευγνωμοσύνη περιλαμβάνει την αναγνώριση του καλού στη ζωή μας και την κατανόηση των εξωτερικών πηγών αυτής της καλοσύνης.

Η Ευγνωμοσύνη και η Ευημερία

Οι θετικές επιπτώσεις της έκφρασης ευγνωμοσύνης είναι εκτενείς (Jans-Beken et al., 2020; Wood et al., 2010). Έχει διαπιστωθεί ότι η ευγνωμοσύνη βελτιώνει την κοινωνική, συναισθηματική και ψυχολογική ευημερία. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η ευγνωμοσύνη ως χαρακτηριστικό είναι ένας σημαντικός προγνωστικός παράγοντας της ευημερίας και άλλων επιθυμητών αποτελεσμάτων ζωής.

Το Φαινόμενο Ντόμινο της Ευγνωμοσύνης

Η ευγνωμοσύνη έχει ένα φαινόμενο ντόμινο. Όταν ένα άτομο βιώνει ευγνωμοσύνη, είναι πιο πιθανό να αναγνωρίσει τη βοήθεια που έλαβε και να την ανταποδώσει αργότερα (Wood et al., 2010). Οι άνθρωποι που εκφράζουν ευγνωμοσύνη είναι πιο πιθανό να βοηθήσουν άλλους στο μέλλον. Αντίθετα, αν κάποιος κανει μια καλή πράξη ή δώσει ένα δώρο σε κάποιον και δεν του εκφράσουν με κάποιο τρόπο ευγνωμοσύνη, μπορεί να είναι λιγότερο διατεθειμένοι να προσφέρουν βοήθεια ξανά.

Η Επιστήμη της Ευγνωμοσύνης

Η ευγνωμοσύνη είναι η έκφραση εκτίμησης για ό,τι έχει κανείς και είναι ανεξάρτητη από την οικονομική αξία. Αυτό το κοινωνικό συναίσθημα ενισχύει τις σχέσεις και προέρχεται από την αξία της βοήθειας προς άλλους και της ανταποδοτικότητας. Μελέτες δείχνουν ότι συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου εμπλέκονται στην εμπειρία και την έκφραση της ευγνωμοσύνης. Brain scans δείχνουν ότι η συμμετοχή σε δραστηριότητες που διεγείρουν την ευγνωμοσύνη μπορεί να οδηγήσουν σε διαρκείς αλλαγές στον προμετωπιαίο φλοιό, αυξάνοντας την ευαισθησία σε μελλοντικές εμπειρίες ευγνωμοσύνης.

Γιατί Είναι Σημαντική η Ευγνωμοσύνη

Ψυχολόγοι διαπιστώνουν ότι η αίσθηση της ευγνωμοσύνης με την πάροδο του χρόνου ενισχύει την ευτυχία και προάγει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχολογική υγεία. Η πρακτική της ευγνωμοσύνης μειώνει τη χρήση αρνητικής γλώσσας και μετατοπίζει την εσωτερική προσοχή μακριά από αρνητικά συναισθήματα όπως η δυσαρέσκεια και η ζήλια, μειώνοντας την πιθανότητα ρουμινοποίησης (rumination) που συχνα είναι και ένα χαρακτηριστικό της κατάθλιψης. Οι άνθρωποι που αισθάνονται ευγνωμοσύνη βιώνουν λιγότερο πόνο, λιγότερο άγχος, υποφέρουν λιγότερο από αϋπνία, έχουν ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα, απολαμβάνουν υγιέστερες σχέσεις και αποδίδουν καλύτερα ακαδημαϊκά και επαγγελματικά.

Πώς να Καλλιεργήσετε την Ευγνωμοσύνη

Η ευγνωμοσύνη ξεκινά με την παρατήρηση της καλοσύνης στη ζωή. Αν και μια υλιστική κουλτούρα μπορεί να δυσκολέψει την ανάπτυξη της ευγνωμοσύνης, αυτό δεν είναι ανυπέρβλητο εμπόδιο. Μερικοί πρακτικοί τρόποι για να εξασκήσετε την ευγνωμοσύνη:

• Περάστε χρόνο με την οικογένεια και τους φίλους σας για να καλλιεργήσετε φυσικά την ευγνωμοσύνη.
• Προσπαθείτε να δείτε δυσάρεστες καταστάσεις με μια άλλη οπτική.
• Σε δύσκολες καταστάσεις, μπορείτε να δείτε τις προκλήσεις ως ευκαιρία για να εξελιχθείτε.

Tips για να Καλλιεργήσετε την Ευγνωμοσύνη

• Κρατήστε ένα ημερολόγιο ή σημειώστε τις μεγάλες και μικρές χαρές της καθημερινής ζωής.
• Καταγράψτε «τρία καλά πράγματα» που σας έχουν συμβεί και προσδιορίστε τα αίτιά τους.
• Στείλτε σημειώματα ευχαριστίας για να εκφράσετε την εκτίμησή σας.
• Σκεφτείτε ανθρώπους που σας εμπνέουν και τι ήταν πιο σημαντικό σε αυτούς.
• Ασχοληθείτε με τη «διανοητική αφαίρεση». Φανταστείτε πώς θα ήταν η ζωή σας αν δεν είχε συμβεί κάποιο θετικό γεγονός.

Όπως έχουμε δει, η ευγνωμοσύνη είναι ένα ισχυρό συναίσθημα που μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ευημερία μας, ενισχύοντας τις σχέσεις μας, την ψυχική και σωματική υγεία μας, και γενικότερα την ποιότητα της ζωής μας. Αναγνωρίζοντας την καλοσύνη στη ζωή μας και κατανοώντας την εξωτερική προέλευσή της, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μια βαθύτερη αίσθηση ευγνωμοσύνης. Αυτό, με τη σειρά του, δημιουργεί έναν κύκλο θετικών επιδράσεων που επηρεάζουν τόσο εμάς όσο και την κοινωνία γύρω μας. Μέσα από απλές καθημερινές πρακτικές, μπορούμε να ενισχύσουμε αυτό το συναίσθημα και να το κάνουμε ένα ουσιαστικό μέρος της ζωής μας.

Τζούλη Μιχαήλ, Φοιτήτρια Ψυχολογίας