Ο Ιούνιος είναι ο Μήνας Ψυχικής Υγείας του Άντρα, με στόχο να σπάσει τη σιωπηλή κρίση που επικρατεί γύρω από την ψυχική υγεία των αντρών. Τα στατιστικά στοιχεία είναι ανησυχητικά: οι άντρες είναι σχεδόν τέσσερις φορές πιο πιθανό να χάσουν τη ζωή τους από αυτοκτονία σε σύγκριση με τις γυναίκες (NAMI, 2025).

Το πρόβλημα δεν φαίνεται να εντοπίζεται τόσο στη συχνότητα εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας, όσο στο χαμηλό ποσοστό των αντρών που ζητούν βοήθεια. Όπως αναφέρει ο Hinch (2023), το 77% των αντρών στην έρευνά του ανέφεραν συμπτώματα άγχους, στρες ή κατάθλιψης, ωστόσο το 40% από αυτούς δεν είχε μιλήσει ποτέ σε κανέναν για όσα βίωνε. Επιπλέον, το 29% δήλωσαν πως ο λόγος που δεν μίλησαν ήταν επειδή ένιωθαν ντροπή για αυτό που περνούσαν.

Κάτι ιδιαίτερα σημαντικό που επηρεάζει την ψυχική υγεία των αντρών είναι οι κοινωνικές προσδοκίες. Πολλοί θεωρούν πως αυτές οι προσδοκίες είναι απλώς κοινωνικά αποδεκτές αντιλήψεις που ισχύουν παντού. Ωστόσο, σε συγκεκριμένες χώρες και κοινότητες, τα αγόρια μεγαλώνουν με ένα μοντέλο ζωής που βασίζεται σε αυστηρές κοινωνικές νόρμες για το τι θεωρείται “αποδεκτό” και “ανδρικό”. Παρόλο που αυτές οι προσδοκίες δεν είναι πάντα αρνητικές, συχνά επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία.

Για παράδειγμα, ενθαρρύνουν τη ντροπή γύρω από την έκφραση συναισθημάτων, οδηγώντας τελικά σε περιορισμένη συναισθηματική κατανόηση και δυσκολία στη διαχείριση των εσωτερικών τους καταστάσεων. Εκφράσεις όπως «ρίχνεις την μπάλα σαν κορίτσι» ή «κλαις σαν κορίτσι», που ακούγονται από μικρή ηλικία, καλλιεργούν την ιδέα ότι η ευαλωτότητα είναι αδυναμία. Έτσι, οι άντρες μαθαίνουν να αποφεύγουν τη θεραπεία και την αναζήτηση βοήθειας, επειδή αυτά ταυτίζονται με «αδυναμία».

Στην πραγματικότητα όμως, η αποδοχή και η αναζήτηση βοήθειας είναι πράξεις δύναμης. Οι άντρες που μιλούν για τα προβλήματά τους και αναζητούν στήριξη από ειδικούς, μαθαίνουν να διαχειρίζονται το τραύμα τους με υγιή τρόπο και ενδυναμώνονται συναισθηματικά (Foy, 2023).

Όταν πρόκειται για άντρες και γυναίκες και τις διαφορές τους στην ψυχική υγεία, παρατηρούμε πολύ ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία από σχετικές έρευνες. Για αρχή, διαπιστώνεται ότι, ενώ οι άντρες και οι γυναίκες μπορεί να αντιμετωπίζουν παρόμοιες ψυχολογικές δυσκολίες, οι άντρες βιώνουν διαφορετικά την εμπειρία και εκφράζουν διαφορετικά συμπτώματα.

Μερικά συχνά συμπτώματα στους άντρες περιλαμβάνουν τον θυμό, τη βίαιη ή επιθετική συμπεριφορά, τις διαταραχές ύπνου (είτε αϋπνία είτε υπερυπνία), την κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών (ή και των δύο), καθώς και τη συμμετοχή σε ριψοκίνδυνες δραστηριότητες (NIMH, 2021).

Ορισμένες συχνές ψυχικές διαταραχές στους άντρες είναι η κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές, η σχιζοφρένεια, η μετατραυματική διαταραχή στρες (PTSD), καθώς και οι διαταραχές χρήσης ουσιών.

Αξιοσημείωτο είναι πως η διαφορά στα συμπτώματα ανάμεσα στα φύλα ίσως οφείλεται στις διαφορετικές αιτίες των διαταραχών. Δηλαδή, ο λόγος για τον οποίο ένας άντρας και μία γυναίκα βιώνουν μια ψυχική διαταραχή μπορεί να διαφέρει, και αυτό πιθανόν επηρεάζει και την έκφραση των συμπτωμάτων. (Leonard, 2020).

Το ερώτημα γιατί οι άντρες δεν αναζητούν βοήθεια για την ψυχική τους υγεία έχει ερευνηθεί εκτενώς και φαίνεται πως τα αίτια είναι ποικίλα. Για αρχή, στο άρθρο του Winerman (2005) αναφέρεται ότι πολλά αγόρια, από μικρή ηλικία, μαθαίνουν να περιορίζουν τη συναισθηματική τους έκφραση. Αυτό συμβαίνει τόσο λεκτικά δηλαδή, αποφεύγουν να μιλούν για το πώς νιώθουν όσο και σωματικά, καθώς αποφεύγουν να κλαίνε ή να εκφράζουν λύπη μέσα από τις εκφράσεις του προσώπου τους.

Το αποτέλεσμα είναι να διαμορφώνονται άντρες που έχουν απομακρυνθεί σε τέτοιο βαθμό από τα συναισθήματά τους, ώστε πολλές φορές να μην τα αναγνωρίζουν καν. Έτσι, ορισμένες διαταραχές ή δυσκολίες ενδέχεται να περάσουν απαρατήρητες όχι επειδή δεν τους επηρεάζουν, αλλά επειδή δεν αναγνωρίζουν ή δεν διαχειρίζονται σωστά τα συμπτώματα και τα συναισθήματα που βιώνουν. Αυτό το φαινόμενο ο Ronald F. Levant, πρώην πρόεδρος της APA, το ονόμασε “Κανονιστική Ανδρική Αλεξιθυμία”, όρος που περιγράφει την δυσκολία έκφρασης και αναγνώρισης των συναισθημάτων στους άντρες, ως αποτέλεσμα κοινωνικών προσδοκιών.

Οι κοινωνικές προσδοκίες, το κενό γνώσης, η διαφορετική παρουσίαση των συμπτωμάτων, καθώς και το στίγμα, είναι μερικοί από τους βασικούς λόγους για τους οποίους οι άντρες διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια.

Αυτό που μπορούμε να κάνουμε εμείς, είναι να σταθούμε δίπλα στους άντρες του κύκλου μας που ίσως δείχνουν σημάδια πως δεν είναι καλά. Μερικές φορές, το να προσφέρουμε απλώς την ευκαιρία να μιλήσουν, αρκεί για να νιώσουν ασφάλεια και να ανοιχτούν. Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε και να εκτιμούμε την προσπάθεια που κάνουν οι άντρες στη ζωή μας όχι μόνο όταν θυσιάζονται ή υποφέρουν, αλλά και στις καθημερινές, μικρές πράξεις. Με αυτόν τον τρόπο, ενθαρρύνουμε την υγιή συναισθηματική έκφραση και περιορίζουμε την περιττή και συχνά πληγωτική κριτική που τους ασκείται.

Βάζοντας στο επίκεντρο την ενσυναίσθηση και τη γνήσια σύνδεση, μπορούμε να συμβάλουμε στη δημιουργία μιας κοινωνίας όπου οι άντρες θα νιώθουν ελεύθεροι να εκφράζουν ό,τι πραγματικά νιώθουν. Η ψυχική υγεία δεν είναι αδυναμία είναι δύναμη να ζητάς βοήθεια όταν τη χρειάζεσαι.

Dorotheos Charalambous,

Altius Mind Institute.