Η απώλεια μπορεί να είναι μια από τις πιο δύσκολες ανθρώπινες εμπειρίες που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα άτομο. Η αντιμετώπιση του πένθους δεν είναι εύκολη, είτε έχετε χάσει ένα αγαπημένο σας πρόσωπο είτε κάτι που εκτιμάτε. Η Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για το Πένθος, στις 30 Αυγούστου κάθε έτους, έχει καθιερωθεί για να αυξήσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με την εμπειρία του πένθους, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει ένα πολύπλοκο φάσμα συναισθημάτων.

Τι είναι το πένθος; 

Το πένθος είναι ο έντονος πόνος που συνοδεύει την απώλεια, αντικατοπτρίζοντας αυτό που αγαπάμε και εκτιμούμε. Δεν περιορίζεται στην απώλεια ανθρώπων, αλλά μπορεί να ακολουθήσει την απώλεια οτιδήποτε έχει αξία για εμάς. Το πένθος μπορεί να επιδεινώνεται από συναισθήματα ενοχής και σύγχυσης, ειδικά αν η σχέση με το άτομο που χάσαμε ήταν δύσκολη. 

H Δρ. O’Connor, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, μελετά τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν βιώνουμε θλίψη. Λέει ότι το πένθος είναι μια μορφή μάθησης – που μας μαθαίνει πώς να ζούμε στον κόσμο χωρίς κάποιο αγαπημένο μας άτομο. «Το πίσω μέρος του μυαλού τρέχει όλη την ώρα για τους ανθρώπους που πενθούν, σκεπτόμενοι τις νέες συνήθειες και το πώς αλληλεπιδρούν τώρα» αναφέρει.

Στάδια του πένθους 

Η διαδικασία του πένθους περιλαμβάνει συνήθως διάφορα στάδια, όπως η άρνηση, ο θυμός, η διαπραγμάτευση, η κατάθλιψη και η αποδοχή. Αυτά τα στάδια δεν συμβαίνουν πάντα με συγκεκριμένη σειρά και τα άτομα μπορεί να τα βιώσουν με διαφορετική διάρκεια και ένταση, και να επανέλθουν σε ορισμένα στάδια πολλές φορές.

Επιπτώσεις του πένθους

Το πένθος μπορεί να επηρεάσει βαθιά τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική σας υγεία, καθώς εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα που μπορεί να είναι σωματικά, συναισθηματικά ή συμπεριφορικά. Σωματικά, το πένθος μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στο βάρος, σε μυϊκή ένταση και σε διαταραχές του ύπνου. Μπορεί να παρουσιάσετε απώλεια βάρους από έλλειψη όρεξης ή αύξηση βάρους από υπερκατανάλωση τροφής. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει σωματικό πόνο, ενώ τα προβλήματα ύπνου μπορεί να κυμαίνονται από αϋπνία έως υπερβολικό ύπνο.

Συναισθηματικά, το πένθος μπορεί να προκαλέσει ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων, όπως κατάθλιψη, ενοχές, άγχος, θυμό και μοναξιά. Μπορεί αρχικά να αρνηθείτε την απώλεια ως έναν τρόπο να προστατεύσετε τον εαυτό σας, οδηγώντας σε συναισθηματικό μούδιασμα. Καθώς η άρνηση εξασθενεί, αυτά τα συναισθήματα μπορεί να βγουν στην επιφάνεια όλα μαζί, προκαλώντας ταχείες εναλλαγές από το ένα συναίσθημα στο άλλο. Είναι σημαντικό να επιτρέψετε στον εαυτό σας να βιώσει κάθε συναίσθημα, αναγνωρίζοντας ότι καμία αντίδραση δεν είναι αφύσικη ή κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπεστε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του πένθους.

Αντιμετώπιση του πένθους

Η απώλεια δεν είναι εύκολη. Το πένθος μπορεί να επιβαρύνει την ψυχική σας υγεία και να αναδείξει απροσδόκητα συναισθήματα. Αν και η διαδικασία του πένθους μπορεί να είναι διαφορετική για τον καθένα, πολλοί από εμάς επωφελούνται από παρόμοιες μεθόδους. Ορισμένες από αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Στηριχθείτε σε ανθρώπους που νοιάζονται: Αυτό μπορεί να είναι ένας φίλος, ένα μέλος της οικογένειας, ένας μέντορας ή κάποιος άλλος. Όταν είστε με κάποιον που εμπιστεύεστε και νιώθετε άνετα, μπορεί να είναι πιο εύκολο να ανοιχτείτε για το πώς αισθάνεστε και να βγάλετε τα συναισθήματά σας από μέσα σας. 
• Παρηγορήστε τον εαυτό σας: Η αυτοφροντίδα θα μπορούσε να περιλαμβάνει χόμπι, όπως να παίζετε κάποιο όργανο, να ασκείστε σε κάποιο άθλημα ή να κάνετε τέχνη και κατασκευές. Θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει τεχνικές χαλάρωσης, όπως η ενσυνειδητότητα ή γιόγκα. Κάτι ευχάριστο, διασκεδαστικό και χαλαρωτικό μπορεί να κρατήσει το μυαλό σας απασχολημένο και εστιασμένο στην παρούσα στιγμή.
• Φροντίστε τη σωματική σας υγεία: Η ψυχική και η σωματική σας υγεία μπορεί να είναι αλληλένδετες με πολλούς τρόπους, και όταν ο ένας τομέας ωφελείται, συχνά ωφελείται και ο άλλος. Μπορείτε να παραμείνετε σωματικά υγιείς με τακτική άσκηση, αρκετό ύπνο τη νύχτα και θρεπτικά γεύματα. 
• Δοκιμάστε την ψυχοθεραπεία: Η συζήτηση με έναν ψυχολόγο μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε και να αντιμετωπίσετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας, ιδίως αν αυτά είναι πολύ επιβαρυντικά.

Επίσης, η λανθασμένη αντίληψη ότι το «περισσότερο» πένθος που εκφράζει κάποιος, τόσο το καλύτερο ή ότι υπάρχει ένας σωστός τρόπος να πενθήσετε μπορεί να κάνει τη διαδικασία πιο δύσκολη.

Για ορισμένους ανθρώπους, η θλίψη είναι ένα βραχυπρόθεσμο φαινόμενο, γνωστό και ως οξύ πένθος, αν και ο πόνος μπορεί να επιστρέψει απροσδόκητα σε μεταγενέστερο χρόνο. Άλλα άτομα όμως μπορεί να βιώνουν παρατεταμένο πένθος, γνωστό και ως περίπλοκο πένθος, που διαρκεί μήνες ή χρόνια. Χωρίς βοήθεια και υποστήριξη, ένα τέτοιο πένθος μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση και χρόνια μοναξιά. Γενικά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το κάθε άτομο εκφράζει και αντιμετωπίζει διαφορετικά την απώλεια και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό.

Υποστηρίζοντας κάποιον που πενθεί

Όταν υποστηρίζετε κάποιον που περνάει αυτή την τρομερή διαδικασία της απώλειας, είναι πραγματικά σημαντικότερο να τον ακούτε και να βλέπετε πού βρίσκεται σε αυτή τη μετάβαση παρά να προσπαθείτε να τον κάνετε να νιώσει καλύτερα. Το θέμα δεν είναι να του φτιάξετε το κέφι. Το θέμα είναι να είστε μαζί του και να του δείξετε ότι θα συνεχίσετε να είστε εκεί.

Επειδή η θλίψη βιώνεται με πολλούς τρόπους, είναι σημαντικό όσοι στηρίζουν έναν φίλο ή αγαπημένο πρόσωπο σε περίοδο πένθους να αποφύγουν να κατακρίνουν αν φαίνεται να μην είναι αρκετά θλιμμένος ή αν μένει στη θλίψη για πολύ καιρό.

Η προσφορά πρακτικής βοήθειας και η αναγνώριση μιας απώλειας είναι και οι δύο θετικές ενέργειες. Πολλοί πενθούντες θέλουν οι γύρω τους να τους ακούσουν, να κάνουν ερωτήσεις και να μοιραστούν αναμνήσεις, επιβεβαιώνοντας έτσι το βάθος και την εγκυρότητα των συναισθημάτων του ατόμου που πενθεί.

Η προσαρμογή στο γεγονός ότι δεν θα ξαναπεράσουμε ποτέ χρόνο με τους αγαπημένους μας μπορεί να είναι πολύ επώδυνη. Χρειάζεται χρόνος, υπομονή και καλοσύνη καθώς το πένθος είναι μια δύσκολη διαδικασία που επηρεάζει την ψυχική και σωματική μας υγεία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν χρειάζεται να το αντιμετωπίσουμε μόνοι μας. Ζητήστε στήριξη από τους γύρω σας και αν το πένθος γίνεται ανυπέρβλητο, μην διστάσετε να αναζητήσετε βοήθεια από έναν ψυχολόγο.

Τζούλη Μιχαήλ, Φοιτήτρια Ψυχολογίας