Η Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης της Αυτοκτονίας, στις 10 Σεπτεμβρίου, είναι μια ημέρα ευαισθητοποίησης σχετικά με την αυτοκτονικότητα, παροχής υποστήριξης και προώθησης της κατανόησης σχετικά με την αυτοκτονία. Η αναγνώριση των προειδοποιητικών σημαδιών κάποιου που αντιμετωπίζει σκέψεις αυτοκτονίας είναι το πρώτο κρίσιμο βήμα για να βοηθήσετε στην πρόληψη μιας απόπειρας. Αυτά τα σημάδια μπορεί να μην είναι πάντα προφανή, αλλά το να δίνουμε προσοχή στις συμπεριφορές, τις δηλώσεις και τις συναισθηματικές αλλαγές των γύρω μας μπορεί να κάνει τη διαφορά. Παρακάτω περιγράφονται ορισμένα βασικά προειδοποιητικά σημάδια που αποτελούν ένδειξη ότι κάποιος μπορεί να σκέφτεται την αυτοκτονία.

1. Το να μιλάει για αυτοκτονία: Αυτό μπορεί να εκφραστεί φανερά με άμεσες δηλώσεις όπως «θέλω να πεθάνω», αλλά είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι άνθρωποι, ιδίως οι έφηβοι και τα παιδιά, μπορεί να εκφράζουν αυτές τις σκέψεις με λεπτότερους τρόπους. Φράσεις όπως «δεν θα είμαι πρόβλημα για σένα για πολύ ακόμα», «δεν θα σε ξαναδώ» ή «δεν υπάρχει νόημα πλέον» μπορεί να είναι προσπάθειες να επικοινωνήσουν συναισθήματα απελπισίας. Αυτές οι έμμεσες εκφράσεις είναι εξίσου ανησυχητικές με τις άμεσες δηλώσεις και χρειάζονται προσοχή.
2. Συμμετοχή σε αυτοκαταστροφική, βίαιη ή επαναστατική συμπεριφορά: Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται με αυξημένη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών, απερίσκεπτη οδήγηση ή συμμετοχή σε άλλες ριψοκίνδυνες δραστηριότητες. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να υποδηλώνουν ότι το άτομο αισθάνεται απαθές για τις συνέπειες ή προσπαθεί να ξεφύγει από τον συναισθηματικό του πόνο. Όταν παρατηρείτε μια αλλαγή στη συμπεριφορά που φαίνεται ιδιαίτερα απερίσκεπτη, συχνά είναι μια σοβαρή προειδοποίηση για βαθύτερα ζητήματα που χρειάζονται διερεύνηση.
3. Αισθήματα αβοηθησίας και απελπισίας: Αυτά τα συναισθήματα συχνά συμβαδίζουν με τον αυτοκτονικό ιδεασμό. Οι άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται ότι έχουν χάσει τον έλεγχο της ζωής τους ή ότι το μέλλον τους δεν επιφυλάσσει καμία πιθανότητα βελτίωσης.
4. Μίσος για τον εαυτό του και αισθήματα αναξιότητας: Όταν κάποιος εκφράζει έντονο αίσθημα μίσους για τον εαυτό του, μπορεί να αισθάνεται ότι αποτελεί βάρος για τους άλλους. Αυτές οι σκέψεις μπορεί να τον οδηγήσουν στο να πιστεύει ότι οι άλλοι θα ήταν καλύτερα χωρίς αυτόν. Αυτά τα συναισθήματα συχνά συμβάλλουν στην πεποίθηση ότι η ζωή δεν αξίζει πλέον να την ζει κανείς.
5. Μια ασυνήθιστη ενασχόληση με το θάνατο: Κάποιος που σκέφτεται να αυτοκτονήσει μπορεί να αρχίσει να μιλάει για το θάνατο περισσότερο από το συνηθισμένο ή να γοητεύεται από αυτή την έννοια. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την έρευνα τρόπων θανάτου ή τη συχνή συζήτηση τραγικών γεγονότων.
6. Συμπτώματα κατάθλιψης: Η κατάθλιψη είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για αυτοκτονία και τα συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν αλλαγές στην όρεξη και στον ύπνο. Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να κοιμούνται υπερβολικά, ενώ άλλοι μπορεί να παρουσιάζουν αϋπνία. Ομοίως, μπορεί να χάσουν το ενδιαφέρον τους για το φαγητό ή να αρχίσουν να τρώνε υπερβολικές ποσότητες φαγητού.
7. Αναζήτηση πρόσβασης σε μέσα για αυτοκτονία: Ένα βασικό προειδοποιητικό σημάδι είναι όταν κάποιος αρχίζει να αναζητά ενεργά μέσα για να βλάψει τον εαυτό του, όπως όπλα, μαχαίρια ή χάπια. Αυτό είναι ένα σοβαρό και άμεσο μήνυμα ότι μπορεί να σχεδιάζει μια απόπειρα.
8. Προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας: Η ύπαρξη ιστορικού απόπειρας αυτοκτονίας αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο μελλοντικών αποπειρών. Ακόμη και αν η προηγούμενη απόπειρα δεν είχε ως αποτέλεσμα σοβαρή βλάβη, υποδηλώνει ότι το άτομο διατρέχει υψηλότερο κίνδυνο.
9. Πρόσφατες εμπειρίες σοβαρών απωλειών: Ένα πρόσφατο τραυματικό γεγονός, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ένας χωρισμός, οικονομικές δυσκολίες μπορεί να πυροδοτήσει σκέψεις αυτοκτονίας. Για τους εφήβους, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει συγκρούσεις στις κοντινές τους σχέσεις ή εκφοβισμό.
10. Τακτοποίηση υποθέσεων και αποχαιρετισμός: Μερικοί άνθρωποι μπορεί να κάνουν σχέδια για το θάνατό τους, όπως να γράψουν διαθήκη, να εξοφλήσουν χρέη ή να αποχαιρετήσουν αγαπημένα πρόσωπα. Σε νεότερη ηλικία, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι αρχίζουν να χαρίζουν προσωπικά ή συναισθηματικής αξίας αντικείμενα.
11. Απομάκρυνση από τους άλλους ή από κοινωνικές καταστάσεις: Η απομόνωση είναι ένα κοινό σύμπτωμα της κατάθλιψης και των αυτοκτονικών σκέψεων. Το άτομο μπορεί να σταματήσει να αλληλεπιδρά με φίλους ή να αποφεύγει κοινωνικές δραστηριότητες που κάποτε απολάμβανε. Η ξαφνική απόσυρση μπορεί να είναι ένας τρόπος αποδέσμευσης από τη ζωή ή αποφυγής του να είναι “βάρος για τους άλλους”.
12. Ξαφνική “αίσθηση ηρεμίας” μετά από καταθλιπτική συμπεριφορά: Μερικές φορές, οι άνθρωποι που έχουν κάποιο καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί ξαφνικά να φαίνονται γαλήνιοι ή ασυνήθιστα ήρεμοι. Αυτό μπορεί να είναι παραπλανητικό, καθώς μπορεί να είναι ένδειξη ότι έχουν πάρει την απόφαση να τερματίσουν την ζωή τους και αισθάνονται ανακούφιση που έχουν καταλήξει σε μια λύση.
13. Άλλα σημάδια στην εφηβική ηλικία: Προβλήματα με τις σχολικές εργασίες, ελλιπής περιποίηση, σωματικοί πόνοι και έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε ήταν ευχάριστες.

Τι μπορείτε να κάνετε αν κάποιος δείχνει προειδοποιητικά σημάδια ότι σκέφτεται την αυτοκτονία

Όταν κάποιος εκφράζει σκέψεις αυτοκτονίας, είναι φυσικό να αισθάνεστε αβέβαιοι για το τι να κάνετε ή να πείτε. Μπορεί να μην ξέρετε αν πρέπει να πάρετε στα σοβαρά τη συζήτηση περί αυτοκτονίας. Μπορεί επίσης να αναρωτηθείτε αν θα κάνετε την κατάσταση χειρότερη με το να εμπλακείτε. Η ανάληψη δράσης είναι πάντα η καλύτερη επιλογή. Ακολουθούν μερικά βήματα για το πως μπορείτε να δράσετε.

1. Μιλήστε και ξεκινήστε συζήτηση

Η προσέγγιση του θέματος της αυτοκτονίας δεν είναι ποτέ εύκολη, αλλά είναι πολύ σημαντικό να αναλάβετε δράση αν παρατηρήσετε ότι κάποιος δείχνει μερικά ανησυχητικά σημάδια όπως αυτά που αναφέρονται πιο πάνω. Ξεκινήστε με το να μοιραστείτε με ήρεμο και πράο τρόπο τις ανησυχίες σας. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε: «Παρατήρησα ότι δεν φαίνεσαι ο εαυτός σου τελευταία» ή «Ανησυχώ για σένα». Αυτό ανοίγει τη συζήτηση με έναν συμπονετικό τρόπο.

Το πρώτο βήμα είναι να διαπιστώσετε αν το άτομο κινδυνεύει να ενεργήσει με βάση τις σκέψεις αυτοκτονίας. Να είστε ευαίσθητοι, αλλά να κάνετε άμεσες ερωτήσεις, όπως:

• Πώς αντιμετωπίζεις αυτά που συμβαίνουν στη ζωή σου;
• Αισθάνεσαι ποτέ ότι θέλεις απλώς να τα παρατήσεις;
• Σκέφτεσαι να πεθάνεις;
• Σκέφτεσαι να κάνεις κακό στον εαυτό σου; / Σκέφτεσαι την αυτοκτονία;
• Έχεις σκεφτεί ποτέ στο παρελθόν την αυτοκτονία ή έχεις προσπαθήσει να κάνεις κακό στον εαυτό σου;

Να είστε άμεσοι όταν ρωτάτε για την αυτοκτονία. Αν και μπορεί να αισθάνεστε άβολα, η ευθύς ερώτηση «Σκέφτεσαι την αυτοκτονία;» μπορεί να βοηθήσει να αποσαφηνιστεί η σοβαρότητα της κατάστασης. Αποφύγετε να διαφωνήσετε μαζί με το άτομο, να του δώσετε υποσχέσεις ότι δεν θα το πείτε σε κανέναν ή να προσπαθήσετε να «λύσετε» αμέσως τα προβλήματά του. Επίσης είναι σημαντικό να αποφεύγονται δηλώσεις που προκαλούν ενοχές, όπως «Δεν σκέφτεσαι την οικογένειά σου;», καθώς μπορούν να αυξήσουν τα αισθήματα ντροπής ή απομόνωσης. Αντίθετα, επικεντρωθείτε στο να προσφέρετε μη επικριτική υποστήριξη, να δείξετε ενσυναίσθηση και να δημιουργήσετε έναν ασφαλή χώρο για το άτομο να μοιραστεί τα συναισθήματά του ανοιχτά.

2. Ακούστε χωρίς επικριτικότητα

Μόλις ξεκινήσει η συζήτηση, είναι σημαντικό να ακούτε προσεκτικά. Μπορείτε να κάνετε ερωτήσεις για να καταλάβετε καλύτερα τι περνάει ο άλλος. Ερωτήσεις όπως: «Πόσο καιρό αισθάνεσαι έτσι;» ή «Τι σε οδήγησε σε αυτές τις σκέψεις;» μπορούν να βοηθήσουν να συλλέξετε σημαντικές πληροφορίες.

Η συζήτηση για τόσο βαθιά προσωπικά και επώδυνα συναισθήματα μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολη για το άτομο που σκέφτεται την αυτοκτονία. Μπορεί να δυσκολεύεται να βρει τα κατάλληλα λόγια, να γίνει συναισθηματικά φορτισμένο, ή να χρειαστεί χρόνο για να σκεφτεί και να μιλήσει. Να είστε υπομονετικοί, αν το άτομο φαίνεται μπερδεμένο ή αδυνατεί να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις σας. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να νιώσει ότι το ακούτε και ότι το στηρίζετε. Αποφύγετε να το πιέζετε για απαντήσεις ή να βιάζετε τη συζήτηση. Δώστε του τον χώρο που χρειάζεται για να εκφραστεί με τον δικό του ρυθμό και να έχετε υπόψη σας ότι είναι πολύ σημαντικό που εκφράζεται σε ‘σας, είναι το πρώτο βήμα για να πάρει την υποστήριξη που χρειάζεται!

3. Εκτίμηση του κινδύνου

Εάν κάποιος παραδεχτεί ότι σκέφτεται να αυτοκτονήσει, είναι σημαντικό να το λάβετε σοβαρά υπόψη σας και να αξιολογήσετε το επίπεδο κινδύνου που αντιμετωπίζει. Μπορείτε να κάνετε στοχευμένες ερωτήσεις όπως:

• Έχεις κάποιο σχέδιο αυτοκτονίας;
• Έχεις ό,τι χρειάζεσαι για να εκτελέσεις το σχέδιο (όπως πρόσβαση σε όπλα, χάπια ή άλλα επιβλαβή αντικείμενα);
• Έχεις σκεφτεί πότε θα μπορούσες να το κάνεις;
• Σκοπεύεις να το πραγματοποιήσεις;

Αν απαντήσει «ναι» σε οποιαδήποτε από αυτές τις ερωτήσεις, ειδικά αν έχει σχέδιο και πρόθεση να το ακολουθήσει, η κατάσταση είναι κρίσιμη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι απαραίτητη η άμεση παρέμβαση. Ποτέ δεν πρέπει να αφήνουμε το άτομο μόνο του εάν βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο.

4. Δείξτε συμπόνια και προσφέρετε υποστήριξη

Δώστε του να καταλάβει ότι δεν είναι μόνος του σε αυτόν τον αγώνα. Ρωτήστε το άτομο πώς μπορείτε να το υποστηρίξετε, είτε πρόκειται να το βοηθήσετε να βρει επαγγελματική βοήθεια, είτε να το συνοδεύσετε σε ραντεβού, είτε απλώς να είστε εκεί για να το ακούσετε. Το να δείξετε ότι νοιάζεστε μπορεί να είναι ένα σημαντικό βήμα για να βοηθήσετε τα άτομα να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν επιλογές πέρα από την αυτοκτονία.

5. Λάβετε άμεσα μέτρα αν χρειαστεί

Το επόμενο βήμα θα είναι να επικοινωνήσετε με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, όπως ένα ψυχολόγο, και να τον ενημερώσετε για την άμεση ανάγκη ενός ραντεβού. Η απομάκρυνση τυχόν θανατηφόρων μέσων, όπως όπλα, χάπια ή αιχμηρά αντικείμενα, είναι επίσης πολύ σημαντική για την ασφάλειά τους. Αλλά να θυμάστε, μην αφήνετε ποτέ το άτομο μόνο του αν βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Η επαφή με μια τέτοια κατάσταση μπορεί να προκαλέσει πολύ άγχος, οπότε σκεφτείτε να ενημερώσετε ένα τρίτο άνθρωπο με το οποίο το άτομο με τις αυτοκτονικές σκέψεις να νιώθει άνετα και ασφαλές, ώστε η ευθύνη να «μοιραστεί» μέχρι να εμπλακεί ένας επαγγελματίας.

Είναι φυσικό να αισθάνεστε ανησυχία για το αν το να αναφέρετε το θέμα της αυτοκτονίας μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα. Ωστόσο, μελέτες δείχνουν ότι το να ρωτήσετε κάποιον άμεσα για την αυτοκτονία δεν αυξάνει τον κίνδυνο. Στην πραγματικότητα, επιτρέποντάς του να μιλήσει ανοιχτά για τα συναισθήματά του μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο να ενεργήσει σύμφωνα με αυτές τις σκέψεις. Η ανάληψη δράσης είναι πάντα η καλύτερη επιλογή, ακόμη και αν νιώθετε άβολα ή δύσκολα. Η ανάληψη δράσης μπορεί να αποβεί μεγάλης σημασίας ή ακόμη και σωτήρια. Ξεκινώντας μια συζήτηση με συμπονετικό τρόπο, ακούγοντας, δείχνοντας υποστήριξη και ενεργώντας γρήγορα, μπορείτε να κάνετε σημαντική διαφορά στη ζωή κάποιου που σκέφτεται να αυτοκτονήσει. Όσο πιο γρήγορα παρέχεται βοήθεια, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να αποτραπεί κάποια απόπειρα. Να θυμάστε πάντα ότι δεν χρειάζεται να το αντιμετωπίσετε μόνοι σας, απευθυνθείτε σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας για καθοδήγηση και βοήθεια.

*Είναι σημαντικό να διασφαλίσετε ότι είστε σε θέση να διαχειριστείτε αποτελεσματικά μια τόσο ευαίσθητη κατάσταση. Εάν νιώσετε ότι δυσκολεύεστε συναισθηματικά ή αισθάνεστε υπερφορτωμένοι, μην διστάσετε να αναζητήσετε υποστήριξη από έναν αξιόπιστο φίλο ή από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η φροντίδα της δικής σας ευημερίας είναι απαραίτητη για να μπορέσετε να προσφέρετε την καλύτερη δυνατή υποστήριξη σε κάποιον άλλον που χρειάζεται βοήθεια.

ΕΑΝ ΕΧΕΙΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΜΕ ΓΡΑΜΜΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ.

ΕΑΝ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΑΜΕΣΟ ΚΙΝΔΥΝΟ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΜΕ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ.

Τζούλη Μιχαήλ, Φοιτήτρια Ψυχολογίας