Κατά τη διάρκεια μιας κακοποιητικής σχέσης, συχνά η γυναίκα βιώνει έντονες ενοχές για τις πράξεις του συντρόφου της ακόμη και αν δεν έχει κάνει τίποτα λάθος. Η γυναίκα συνήθως κατηγορεί τον εαυτό της για την κακοποίηση, πιστεύοντας ότι της αξίζει ή ότι θα έπρεπε να είχε κάνει κάτι διαφορετικό για να την αποφύγει. Αυτή η αυτοκατηγορία, η οποία προκαλεί ενοχές, ενισχύεται από τις χειριστικές τακτικές του συντρόφου που ασκεί κακοποίηση, οι οποίες μπορεί να είναι:

• Gaslighting. Το gaslighting είναι μια τακτική κατά την οποία ο σύντροφος διαστρεβλώνει την αντίληψη της γυναίκας για την πραγματικότητα. Μπορεί να αρνηθεί την κακοποιητική του συμπεριφορά, να κάνει τη γυναίκα να αμφιβάλλει για τη μνήμη της ή ακόμη και να την κατηγορήσει ότι είναι παράλογη και δεν ξέρει τι λέει ή τι της γίνεται. Αυτή η παραπλάνηση μπορεί να κάνει τη γυναίκα να νιώθει ότι χάνει την επαφή της με την πραγματικότητα, εντείνοντας την αυτοκατηγορία και την ενοχή της.
• Απομόνωση. Ο σύντροφος συχνά απομονώνει τη γυναίκα από τους φίλους και την οικογένεια της, κάνοντάς την να αισθάνεται ότι εξαρτάται από τον σύντροφο της και χρειάζεται υποστήριξη και συντροφιά. Αυτή η απομόνωση όχι μόνο περιορίζει το σύστημα υποστήριξης της, αλλά και αυξάνει και τα αισθήματα ενοχής της στο ενδεχόμενο ότι “διώχνει” μακριά τα αγαπημένα της πρόσωπα.
• Love-Bombing. Ο σύντροφος μπορεί να χρησιμοποιήσει την αγάπη και τη στοργή κατά διαστήματα για να χειραγωγήσει τη γυναίκα ώστε να παραμείνει στη σχέση. Συνήθως, αυτή η τακτική περιλαμβάνει την υπερβολική έκφραση αγάπης και στοργής, ειδικά μετά από μια κακοποιητική συμπεριφορά ή σύγκρουση. Αυτό δημιουργεί ένα συναισθηματικό «rollercoaster» που μπορεί να μπερδέψει τη γυναίκα και να την κάνει να αισθάνεται ένοχη που σκέφτεται αρνητικά για τον σύντροφο της στις στιγμές που αυτός είναι στοργικός.
• Απειλές και εκφοβισμός. Ο σύντροφος χρησιμοποιεί μια σειρά από τακτικές εκφοβισμού, όπως απειλές ή επιθετική γλώσσα του σώματος. Αυτό προκαλεί έντονο φόβο στη γυναίκα, με αποτέλεσμα να αισθάνεται ενοχές για τυχόν πράξεις ή λόγια της που θα μπορούσαν να προκαλέσουν και να επιβαρύνουν το θυμό του συντρόφου της.
• Συναισθηματική χειραγώγηση. Επίσης, ο σύντροφος συχνά χρησιμοποιεί τη συναισθηματική χειραγώγηση για να κρατήσει τη γυναίκα δεσμευμένη στη σχέση. Μπορεί να την απειλεί με αυτοτραυματισμό ή αυτοκτονία, κάνοντας τη γυναίκα να αισθάνεται έντονα ένοχη για το ενδεχόμενο να επιχειρήσει να φύγει.
• Παίζοντας το θύμα. Ορισμένοι σύντροφοι αντιστρέφουν το σενάριο και παρουσιάζουν τον εαυτό τους ως τα θύματα στη σχέση, ισχυριζόμενοι ότι οι πράξεις ή η συμπεριφορά της γυναίκας είναι η αιτία της κακοποίησης. Αυτή η χειραγώγηση μεταβιβάζει την ευθύνη στην γυναίκα και επιδεινώνει τα αισθήματα ενοχής της.
• Μεταβίβαση ευθύνης. Ακόμη, ο σύντροφος μπορεί να μεταθέτει την ευθύνη σε εξωτερικούς παράγοντες ή σε εμπειρίες του παρελθόντος για να δικαιολογήσει την κακοποιητική του συμπεριφορά. Για παράδειγμα, μπορεί να δικαιολογεί τις πράξεις του αποδίδοντας τες σε μια δύσκολη παιδική ηλικία, επιμένοντας ότι η έλλειψη κατανόησης τη γυναίκας σχετικά με τις δυσκολίες του παρελθόντος του είναι η αιτία των κακοποιητικών συμπεριφορών του. Αυτή η τακτική χειραγώγησης κάνει τη γυναίκα να αισθάνεται ένοχη που δεν είναι πιο συμπονετική ή κατανοητική προς αυτόν.
• Ελαχιστοποίηση και άρνηση της κακοποίησης. Ο σύντροφος συχνά υποβαθμίζει τη σοβαρότητα των πράξεων του ή αρνείται ότι η κακοποίηση συμβαίνει καν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει τη γυναίκα να αμφισβητήσει την εγκυρότητα των συναισθημάτων της και να της προκαλέσει ενοχές επειδή νομίζει ότι η αντίδραση της είναι υπερβολική.
• Χρήση κοινωνικών και πολιτισμικών προσδοκιών. Οι σύντροφοι εκμεταλλεύονται τις κοινωνικές και πολιτισμικές προσδοκίες που ασκούν μεγάλη πίεση στις γυναίκες να διατηρούν την οικογένεια, ακόμη και εις βάρος της δικής τους ευημερίας. Προκαλούν στη γυναίκα φόβο της κριτικής ή της κοινωνικής αποδοκιμασίας, κάνοντάς την να αισθάνεται ένοχη για το ενδεχόμενο να εγκαταλείψει την κακοποιητική σχέση ή να αναζητήσει βοήθεια.

Η κατανόηση αυτών των τακτικών χειραγώγησης είναι απαραίτητη τόσο για τις γυναίκες σε μια κακοποιητική σχέση όσο και για τα άτομα που τις υποστηρίζουν. Βοηθά τις γυναίκες να αναγνωρίσουν ότι οι ενοχές που νιώθουν είναι αποτέλεσμα των τακτικών του συντρόφου τους και όχι αντανάκλαση των δικών τους πράξεων ή η δική τους ευθύνη.

(Σε αυτό το άρθρο, όταν γίνεται αναφορά στη “γυναίκα”, υποδηλώνει τον σύντροφο που βιώνει κακοποίηση, ενώ όταν γίνεται αναφορά στον “σύντροφο”, υποδηλώνει τον σύντροφο που ασκεί κακοποιητικές συμπεριφορές. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι σε μια σχέση η κακοποίηση είναι μια συμπεριφορά που μπορεί να εκδηλωθεί από άτομα οποιουδήποτε φύλου και η επιλογή της ορολογίας εδώ γίνεται για λόγους σαφήνειας στο συγκεκριμένο πλαίσιο.)

Τζούλη Μιχαήλ, Φοιτήτρια Ψυχολογίας