Έχουμε δημιουργήσει ένα περιβάλλον που ενισχύει το άγχος αντί την ελαστικότητα.

Οι New York Times έχουν δημοσιεύσει πρόσφατα ένα άρθρο με τίτλο «Γιατί Περισσότερο από Ποτέ, οι Αμερικάνοι Έφηβοι υποφέρουν από Έντονο Άγχος;» Το άρθρο εξετάζει τους λόγους που βλέπουμε αυτή την αύξηση του άγχους στη σημερινή νεολαία. Σαν ψυχοθεραπεύτρια, συμφωνώ ότι το άγχος είναι ένα διαδεδομένο θέμα στους εφήβους. Είναι ο πιο συνηθισμένος λόγος που τα άτομα όλων των ηλικιών έρχονται στο γραφείο μου. Μερικοί νεαροί είναι υπερβολικά τελειομανείς με φόβο αποτυχίας. Άλλοι, ανησυχούν τόσο πολύ για το τι νομίζουν οι συμμαθητές τους γι’ αυτούς, που τους κάνει ανίκανους να λειτουργήσουν.

Μερικοί έχουν υπομείνει άγριες καταστάσεις κατά τη διάρκεια της νεανικής τους ζωής. Άλλοι όμως έχουν σταθερές οικογένειες, υποστηρικτικούς γονείς και πληθώρα από πόρους. Υποψιάζομαι ότι η άνοδος του άγχους αντικατοπτρίζει μερικές κοινωνικές αλλαγές και μετακινήσεις της κουλτούρας, που έχουμε δει τις τελευταίες δεκαετίες. Παραθέτω τους 10 κορυφαίους λόγους:

1. Τα ηλεκτρονικά προσφέρουν μια ανθυγιεινή διαφυγή

Η τακτική πρόσβαση σε ψηφιακές συσκευές, επιτρέπει στα παιδιά να δραπετεύσουν από δυσάρεστα συναισθήματα όπως η βαρεμάρα, η μοναξιά ή η λύπη, βυθίζοντας τους εαυτούς τους σε παιχνίδια ή συζητώντας σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα ηλεκτρονικά έχουν αντικαταστήσει ευκαιρίες να αναπτύξουν διανοητική δύναμη με αποτέλεσμα να μην αναπτύξουν δεξιότητες αντιμετώπισης που χρειάζονται για να χειριστούν καθημερινές προκλήσεις.

2. Η ευτυχία είναι όλη η μανία

Στην κουλτούρα μας, δίνεται τόση πολλή σημασία στην ευτυχία, που μερικοί γονείς νομίζουν ότι η δουλειά τους είναι να κάνουν ανά πάσα στιγμή τα παιδιά τους ευτυχισμένα. Όταν ένα παιδί είναι λυπημένο, οι γονείς του το ευθυμούν. Ή όταν είναι θυμωμένα, τα κάνουν να ηρεμούν. Τα παιδιά μεγαλώνουν πιστεύοντας ότι αν δεν νιώθουν ευτυχισμένα όλη την ώρα, κάτι είναι λάθος. Αυτό δημιουργεί αρκετή εσωτερική αναστάτωση. Δεν αντιλαμβάνονται ότι είναι φυσιολογικό και υγιές να νιώθουν λυπημένα, πιεσμένα, ένοχα, απογοητευμένα και επίσης μερικές φορές, θυμωμένα.

3. Οι γονείς δίνουν μη πραγματικό έπαινο.

Λέγοντας πράγματα όπως «Είσαι ο πιο ταχύς δρομέας στην ομάδα» ή «Είσαι το πιο έξυπνο παιδί στην τάξη σου» δεν χτίζεται αυτοεκτίμηση. Τουναντίον, αυξάνεται η πίεση στα παιδιά για να ζουν με αυτές τις ετικέτες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε φόβο αποτυχίας ή απόρριψης.

4. Οι γονείς εγκλωβίζονται στην κούρσα των αρουραίων.

Πολλοί γονείς έχουν εξελιχθεί σαν προσωπικοί βοηθοί στους εφήβους τους. Εργάζονται σκληρά για να βεβαιωθούν ότι οι έφηβοι τους μπορούν να ανταγωνιστούν. Προσλαμβάνουν παιδαγωγούς και προσωπικούς προπονητές αγωνισμάτων και πληρώνουν για ακριβά προπαρασκευαστικά μαθήματα για τις εξετάσεις. Το κάνουν «δουλειά» τους να βοηθούν τους εφήβους τους να χτίσουν βαθμούς που θα εντυπωσιάσουν ένα κορυφαίο πανεπιστήμιο για παράδειγμα και στέλνουν το μήνυμα ότι ο έφηβος τους πρέπει να υπερέχει παντού.

5. Τα παιδιά δεν μαθαίνουν συναισθηματικές επιδεξιότητες.

Δίνουμε έμφαση στην ακαδημαϊκή προετοιμασία και βάζουμε λίγη προσπάθεια στη διδασκαλία των παιδιών για τις συναισθηματικές επιδεξιότητες που χρειάζονται για να επιτύχουν. Στην πραγματικότητα, μια εθνική μελέτη πρωτοετών φοιτητών πανεπιστημίου, αποκάλυψε ότι το 60% νιώθει συναισθηματικά απροετοίμαστο για την πανεπιστημιακή ζωή.

Το να γνωρίζεις πώς να διαχειρίζεσαι τον χρόνο σου, το να πολεμάς το στρες και να φροντίζεις τα συναισθήματα σου, είναι τα βασικά συστατικά για να ζεις μια καλή ζωή. Χωρίς υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης, δεν είναι να απορείς που οι έφηβοι νιώθουν αγχωμένοι για καθημερινές δυσκολίες.

6. Οι γονείς βλέπουν τους εαυτούς τους περισσότερο σαν προστάτες παρά σαν οδηγούς.

Κάπου στην πορεία, πολλοί γονείς άρχισαν να πιστεύουν ότι ο ρόλος τους είναι να βοηθούν τα παιδιά τους να μεγαλώνουν με όσο το δυνατόν λιγότερες συναισθηματικές και σωματικές ουλές. Έχουν γίνει τόσο υπερπροστατευτικοί, που τα παιδιά τους ουδέποτε είχαν την εμπειρία να ενασχοληθούν με προκλήσεις από μόνα τους. Συνεπώς, αυτά τα παιδιά έχουν μεγαλώσει πιστεύοντας ότι είναι πολύ εύθραυστα για να αντιμετωπίσουν τις πραγματικότητες της ζωής.

7. Οι ενήλικες δεν ξέρουν πώς να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τις φοβίες τους με τον σωστό τρόπο.

Στην μια άκρη του φάσματος, θα βρεις γονείς που πιέζουν τα παιδιά τους πολύ σκληρά. Αναγκάζουν τα παιδιά τους να κάνουν πράγματα που τα τρομάζουν. Στην άλλη άκρη, θα βρεις γονείς που δεν πιέζουν τα παιδιά τους καθόλου. Αφήνουν τα παιδιά τους να επιλέγουν αποχή από οτιδήποτε φαντάζει να προκαλεί άγχος.

Η έκθεση προς αυτόν, είναι ο καλύτερος τρόπος για να κατακτήσεις τον φόβο, αλλά μόνο όταν γίνεται σταδιακά. Χωρίς εξάσκηση, απαλή ώθηση και καθοδήγηση, τα παιδιά ποτέ δεν αποκτούν αυτοπεποίθηση ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους πρόσωπο με πρόσωπο.

8. Οι γονείς αποποιούνται την ιδιότητα του γονιού, από ενοχή και φόβο.

Το να κάνεις τον γονιό, δημιουργεί δυσάρεστα συναισθήματα, όπως η ενοχή και ο φόβος. Αλλά αντί οι γονείς να αφήσουν τους εαυτούς τους να νιώσουν εκείνα τα συναισθήματα, πολλοί αλλάζουν τις γονικές τους συνήθειες. Έτσι δεν αφήνουν τα παιδιά τους μακριά από τα μάτια τους, γιατί αυξάνεται το άγχος τους ή νιώθουν τόσο ένοχοι να λένε όχι στα παιδιά τους, που κάνουν πίσω και ενδίδουν. Συνεπώς, διδάσκουν στα παιδιά τους ότι τα δυσάρεστα συναισθήματα είναι ανυπόφορα.

9. Δεν δίνεται αρκετός χρόνος στα παιδιά για παιχνίδι.

Ενώ τα οργανωμένα αθλήματα και οι σύλλογοι παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή των παιδιών, οι ενήλικες επιβάλλουν τους κανόνες τους. Το αδόμητο παιχνίδι διδάσκει στα παιδιά δεξιότητες ζωτικής σημασίας, όπως πώς να διαχειρίζονται διαφωνίες, χωρίς τη διαιτησία ενήλικων. Το μοναχικό παιχνίδι, διδάσκει στα παιδιά πώς να παραμένουν μόνα με τις σκέψεις τους και πώς να είναι άνετα με τον εαυτό τους.

10. Οι οικογενειακές ιεραρχίες είναι εκτός χτυπήματος.

Αν και τα παιδιά δίνουν την εντύπωση ότι θα τους άρεσε να είναι υπεύθυνα, κατά βάθος γνωρίζουν ότι δεν είναι ικανά να παίρνουν αποφάσεις. Θέλουν τους γονείς τους να είναι ηγέτες – ακόμα και όταν υπάρχει διαφωνία ανάμεσα στις κατατάξεις. Και όταν η ιεραρχία μπερδεύεται – ή ακόμα αναποδογυρίζεται –  το άγχος τους εκτοξεύεται.

Πώς να Απευθυνθούμε στην Επιδημία του Άγχους

Έχουμε δημιουργήσει ένα περιβάλλον που ενισχύει το άγχος σε νεαρά άτομα, αντί την ελαστικότητα. Δεν μπορούμε να εμποδίσουμε όλες τις διαταραχές του άγχους μπορούμε όμως να βοηθήσουμε τα παιδιά να χτίσουν τους διανοητικούς τους μύες που χρειάζονται για να παραμένουν υγιή.

Έλενα Αριστοδήμου, Κλινική Ψυχολόγος